Polonya Mutfağı

Kluski śląskie (*****)

Dumpling, kabaca hamur köftesi olarak çevirilen, tuzlu ya da tatlı olarak haşlanmış hamurişlerine verilen genel isim. Polonya’da, özellikle Silesya bölgesinde bunun patates püresi ile yapılan oldukça lezzetli türleri var. Zrazy, kluski ve haşlanmış kırmızı lahana Silesya’da bir pazar günü sofrasının vazgeçilmez yemekleri olarak bilinir. Kopytka bu hamur köftelerinin peynir, kızarmış bacon ve soğan ile yapılanı. Knedle ise Sırbistan’da da çok popüler olan, içi erikle, dışı şeker ya da ekmek kırıntıları ile kaplı, daha çok tatlı olarak tüketilen tipi.

Gołąbki (****)

Kısaca lahana sarma. Özellikle lahana ile yapılan yemekler Türk mutfağındaki örnekler ile büyük benzerlikler taşıyor. İçine kıyma, soğan, pilav/arpa konup sarılan lahana yemeğinin bizimkilerden tek farklı üzerine eklenen domates sosu. Yanında bazen patates püresi de olur. Düğünlerde ve noel dönemi bolca tüketilir ve tarihsel önemi bile var (inanışa göre önemli savaşlarda Leh ordusunu gołąbki ile besleyen kral zaferle ayrılırmış savaş alanından).

Zapiekanka (*****)

Uzunca bir baget ekmeğin üstüne, önce mantar ve peynir, üstüne de seçtiğiniz malzemelerin eklenip fırınlandığı bir lezzet. Polonya mutfağı deyince çeşit çeşit et/sebze ile yapılan gösterişli sulu yemekler bir yana, aslında bir fast-food olan zapiekanka bir yana. Belki de en çok sevdiğim yiyecek bu oldu. Daha önceki yazılarımda bahsetmiştim, daha çok akşamları parti öncesi-sonrası, şehirlerin belli mahallelerinde toplanmış büfelerde tüketilir. Şu ana kadar birçok çeşidini denedim ama favorim kesinlikle kızarmış soğan, mısır ve salamlısı.

Pierogi (*****)

Pierogi Polonya’nın yemek konusunda medar-ı iftiharı. Biz nasıl kebap ile biliniyorsak, Polonya’nın da mutfağı pierogi ile sembolleşmiş. Esasen noel, paskalya gibi önemli günlerde açılan mantılar önce haşlanıp sonra bol tereyağında kızartılır ve üzerine bol ekşi krema dökülerek afiyetle yenir. En iyisi Polonya’da bir aileye misafir olunup ev yapımı pierogilerden yemek ama Varşova’da ve Krakow’da şubeleri olan Zapiecek restaurantları da hiç fena yapmıyorlar. Sebzeli/etli ya da tatlı bir çok çeşidi var. En tipikleri, noel akşamı mutlaka sofralarda bulunan lahana ve kurutulmuş mantarlısı ya da pierogi ruskie (patates, peynir, soğanlı). Ama bana sorarsanız en lezzetlisi somon ve krem peynirli olanı 🙂 Krakow’da her yıl geleneksel olarak düzenlenen Pierogi Festivali’ne denk gelirseniz (Ağustos ortası), Mały Rynek Meydanı’nda kurulmuş tezgahlarda tanesi 1,5 zloty’e (1 TL) satılan onlarca çeşit arasından bu yemeğin en güzel örneklerini tadabilirsiniz.

NOT: Pierogi aslında “pierog’lar” demek, pierog o mantıların tekine verilen isim. O yüzden İngilizce “I want to eat pierogis” derseniz dalga geçiyorlar, aklınızda olsun 🙂

Obwarzanek (****)

Ana yemek değil tabi ama Polonyalılar’ın hayatında önemli yeri olan bu simitlerden bahsetmeden olmaz. Özellikle Krakow’da sokak başlarını mesken etmiş tezgahlarda tam 600 yıldır satılan obwarzanek’lerden sabahları birer tane alıp güne başlamak adettendir. Bunu görünce kanım daha çok ısındı Polonya halkına karşı 🙂 AB’nin Geleneksel Yiyecekler Listesi’nde koruma altında olan iki yiyecek var Polonya’dan, biri obwarzanek. 750,000 nüfuslu Krakow’da her gün 200,000 adet obwarzanek yapılır ve gün bitmeden tamamı tüketilirmiş.

——————————————————————————————————————————————-

Polonya tatlıları

Pączki (****)

Ponçki olarak bilenler vardır. Dışı şeker kaplı, içi genelde erik reçeli ya da kuşburnu reçeli ile kaplı bu çöreklerden Polonya gezinizde mutlaka deneyin. Orta Çağ yıllarından beri tüketilen pączki’nin asıl kültürel önemi Katolikler için Paskalya’dan önceki 52 günlük orucu başlatan Şişman Perşembe günü evlerde bolca yapılmasından geliyor. Oruç sırasında şeker, yumurta ve meyve yasak olduğu için ellerinde ne kadar malzeme varsa bitirene kadar pączki yapar ve o gün de hepsini yerlermiş.

Makowiec (***)

Orta ve Doğu Avrupa’nın hemen hemen her ülkesinde yer alan bu haşhaş tohumlu (poppy seed) keklere Polonya’da makowiec diyorlar. Rulo yaptıkları mayalanmış ekmeği haşhaş tohumu, şeker, vanilya, rom, süt/tereyağ ve kuş üzümü ile doldurarak yapıyorlar. Yeni yeni kestaneli ve ceviz ezmeli türleri de ortaya çıkmaya başlamış. Denemeyi çok istesem de daha göremedim ama kulağa çok hoş geldiği kesin, değil mi? 🙂

Faworki

“Meleğin kelebekleri” lakaplı faworki, üzerine bolca toz şeker dökülmüş çıtır hamur kızartmaları. Pączki’yle birlikte Katolikler Paskalya öncesi bu tatlıdan mümkün olduğu kadar fazla yiyip şeker orucuna öyle başlıyor. Bazı ülkelerde de kocalar eşlerine 13. Cuma’ya denk gelen günlerde bu tatlılardan verirmiş ki, başlarına bir şey gelmesin. Yerel kültürlere ve yaşam tarzlarına etki eden bu tür yiyecekler her zaman ilgimi çekiyor. Yoksa tadı konusunda kefil olamayabilirim 🙂

Prince Polo (****)

Bir gofret markasının “Polonya Mutfağı” yazımda ne işi var, değil mi? Ama Prince Polo’yu Polonyalılar’ın ne kadar sevdiğini görünce eklemeye karar verdim 🙂 1955 yılında ilk olarak üretilip kısa sürede ülkenin bir numarası haline gelmiş, kaç jenerasyonun çocukluğunda önemli yer tutmuş. İlginçtir, İzlanda seyahatimizde Prince Polo’dan her yerde görmüştük. Belli ki ünü Polonya ile sınırlı değil 🙂

NOT: Resimlerin bir kısmı internetten alınmıştır.