Seyahat Sağlığı – Bölüm 1: Aşılar

Gelelim çevremdeki insanların en çok merak ettiği ve sürekli sorular sorduğu seyahat sağlığı konusuna. İlk bölümde aşılardan bahsedeceğim. Dünyanın hangi bölgesine gidenler için hangi aşılar zorunlu, hangileri tercihe bağlı ve bu aşıları ne zaman yaptırmak gerekli gibi yararlı bilgileri vermeye çalışacağım. İkinci bölümde ise dünyanın çeşitli bölgelerinde görülen yaygın hastalıklar ve bu hastalıklardan korunma yollarını anlatacağım.

Dünya Turu için toplam 5 farklı aşı olacağım. Bunlar Sarı Humma, Hepatit A, Difteri/Tetanoz, Tifo ve Polio aşıları. Fazla gözükebilir ancak Afrika’daki tek ülkeye bile gideceklerin yaptırması zorunlu olan 15-20 farklı aşı olduğunu düşünürsek o kadar da çok olmadığını düşünebiliriz 🙂

Sarı Humma Aşısı: Güney Amerika’ya ve Afrika’ya seyahat edeceklerin yaptırması zorunlu olan Sarı Humma aşısı ile başlayalım. Aşıyı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’nün çeşitli illerdeki merkezlerinden birinde ücretsiz olarak yaptırıp Uluslararası Aşı Sertifikası’nı alabilirsiniz. İstanbul’da aşıyı yaptırabileceğiniz yer ise Karaköy’de. Alacağınız belgeyi gezi sırasında sürekli taşımak gerekli, aksi halde belgesi olmayanları sınırdan geri çeviriyorlar, şakası yok. Aşının etkisi yaptırdıktan 10 gün sonra başlıyor ve 10 yıl boyunca devam ediyor.

Menenjit Aşısı: Alt-Sahra menenjit kuşağındaki ülkelere gidecek tüm yolcuların aşıyı yaptırması zorunlu. Aşı yolculuktan 2 hafta önce yapılmalı ve yapıldıktan sonra 2 yıl koruma sağlıyor.

Hepatit A Aşısı: Yaptırılması zorunlu değil ancak Asya, Afrika, Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Latin Amerika’da yaygın görülen bir virüs olduğu için buraya seyahat edeceklerin aşıyı yaptırmasında büyük yarar var. 2 doz yapılan aşıda, koruyuculuk ilk aşıdan 4 hafta sonra başlıyor, ikinci dozun ise ilkinden 6-24 ay sonra yaptırılması gerekli. Bu nedenle seyahate çıkmadan en geç 6-7 ay önce ilk dozu yaptırmakta fayda var. Aşı yaptırmadan seyahate çıkanların gelişmemiş ülkelerde mikroplu su ve gıdalardan uzak durması çok önemli.

Hepatit B Aşısı: Ben daha önce yaptırdığım için tekrar aşıya gerek yok ama gerekli bilgileri vereyim. Yaygın görüldüğü bölgeler Hepatit A ile aynı olmakla birlikte aşı 3 doz şeklinde yapılır. İkinci aşı ilkinden 1 ay sonra, son aşı ise ilkinden 6-12 ay sonra yapılmalı. Son dozdan sonra kişinin virüse karşı bağışıklık kazanıp kazanmadığına dair test yapılır, kazanıldıysa ek doza gerek yok. Eğer seyahat öncesi fazla zaman yoksa, en azından ikinci dozun seyahate çıkmadan 2 hafta önce yapılmış olması seyahat sırasında büyük oranda koruma sağlar. Bunun yanı sıra zamanı sınırlı olanlar için hızlı aşı programı da mevcut.

Difteri/Tetanoz Aşısı: Seyahate çıkalım çıkmayalım, herkesin yaptırması gereken bir aşıya geldik. Zaten doğum sonrası DTP olarak yapılan yapılan üç dozluk aşılama sonrası çocukluk çağımızda korunuyoruz. Ancak aşının etkinliği zamanla azaldığı için 11-12 yaşında yaptırılan Td aşısı ve sonrasında 10 yılda bir tekrarlamalar ile %100’e yakın koruma sağlanabilir.

Tifo Aşısı: Normalde kısa süreli ve hijyenik seyahatler planlayanlara önerilmeyen bu aşı, özellikle Batı Afrika, Peru ve Hindistan gibi bölgelerde 1 aydan uzun kalacaklar için gerekli. Yolculuktan en geç bir hafta önce yapılmalı. Aşı yaptırılsa bile sadece %51-67 arası koruyuculuk sağlar ve seyahat sırasında kesinlikle mikroplu su ve gıdalardan uzak durmaya çalışmak lazım.

Polio Aşısı: Poliomiyelit’in hala mevcut olduğu gelişmemiş bazı ülkelere gidecek tüm yolcular bir doz ağızdan polio aşısı ile aşılanmalı. Bu ülkeler: Pakistan, Hindistan, Nijerya, Çad, Sudan, Afganistan, Nijer, Orta Afrika Cumhuriyeti, Mısır, Benin, Burkina Faso, Fildişi Sahili, Botswana, Kamerun, Gana, Gine, Mali ve Yemen’dir. Aşı yolculuktan 4 hafta önce yapılır ve %100’e yakın koruyuculuğu vardır.

Japon Ensefaliti Aşısı: Güneydoğu Asya, Uzakdoğu gibi hastalığın yaygın olduğu kırsal bölgelerde en az 2 hafta kalacak olan 1 yaş üstü tüm yolculara yaptırılmalı. Çok çok nadir görülen bir hastalık olsa da özellikle buraya muson yağmurları döneminde gidecekler ve uzun süre kamp yapacaklar risk altındadır. Aşının koruyuculuğu yüksektir. 3 doz (0, 7 ve 28. gün) şeklinde yapılır ve seyahate çıkmadan 10 gün önce en az 2 dozunun tamamlanmış olması gerekir.

Kolera Aşısı: Çok gerekli bir aşı değil, hastalığın görüldüğü bölgeye seyahat edeceklerin gerekli hijyenik önlemleri alması yeterlidir. Aşılama özellikle artan hastalık riski altında bulunanlar, daha çok mülteci bölgelerindeki acil bakım ve sağlık çalışanları için uygun. Günümüzde ağızdan alınan kolera aşıları mevcut. Ancak kolera aşıları kısa süreli ve eksik koruma sağladığı için pek güvenilir değil.
Eğer aşı yaptırılacaksa; ölü aşı ise seyahatten 3 hafta önce 1 hafta arayla 2 doz, canlı aşı ise seyahatten 1 hafta önce tek doz uygulanır. Aşılamadan (canlı aşı) 1 hafta sonra ile 1 hafta önce arasındaki dönem zarfında antibiyotik alınmamalı, sıtma için kullanılan proguanilden kaçınılmalı.

Kuduz Aşısı: Kuduzun yaygın olduğu bölgelere seyahat eden veya orada yaşayanlar için tavsiye edilen bir aşı. 0, 7 ve 28. günlerde toplam üç doz aşı uygulanması yeterli.

Grip Aşısı: Mevsimsel (kış ve bahar) bir grip patlaması yaşayan herhangi bir bölgeye seyahat edecek tüm yolcular potansiyel olarak hastalığa yakalanma riskini taşırlar. Turistler de risk altındadır. Riskli bölgelere gidecek yolcular dilerlerse seyahatten 2 hafta önce bir doz grip aşısı yaptırabilirler.

Aşılar hakkında daha fazla bilgi için Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’nün resmi websitesine bakabilirsiniz.